Najaarszorgen

Elk najaar weer is het zeurtijd voor mijn vrouw. 
Op zich zijn zeurende vrouwen weinig spectaculair en als ‘wij  mannen' daar niet mee om kunnen is morgen driekwart van het land terug vrijgezel.
Het zijn de overal rondvliegende pluimen waar mijn vrouw niet vrolijk van wordt. 'Dat komt door de rui' zeg ik dan, maar daar heeft ze geen boodschap aan.
De rui is een fysiologisch proces dat zich bij gezonde duiven in het najaar vanzelf voltrekt. Eigenlijk ruit een duif het hele jaar door. Af en toe een pen, wat donsveertjes, maar zo geleidelijk dat het amper merkbaar is.
Bij 'de grote rui' in het najaar wordt op vrij korte tijd praktisch het hele verenpak vernieuwd. Bij natuurlijk gehouden en gezonde duiven gebeurt dat volgens een bepaald patroon.
Het begint met het stoten van de eerste pen, dan de tweede enzovoorts.

Wanneer de rui precies begint is niet aan te geven omdat het afhankelijk is van externe factoren zoals met name de kweek.

Bij mij stoten de weduwnaars de eerste pen pas laat en dat komt omdat ik dat zo wil.
Valt de eerste pen vroeg dan zal bij gezonde duiven ook de vijfde pen vroeg vallen.
Vervolgens ‘lossen’ al gauw de eerste veertjes, dan gaan de dekveertjes er uit en zet de 'grote rui'  in. Met prijs vliegen is het dan gedaan.

HOE?

Je hoort wel eens dat de vorm pas komt als de eerste pen gestoten is. 
Wat natuurlijk gehouden duiven betreft kan het vallen van die pen inderdaad een teken van gezondheid zijn.
Maar punt is dat er zijn zo weinig 'natuurlijk' gehouden duiven zijn.
Winterkweek en weduwschap zijn ‘onnatuurlijk', verduisteren ook, dus is dat stoten van die pen geen graadmeter wat betreft vorm.
Dat ik tot in juni speel met weduwnaars met volle vleugel heeft alles te maken met de voorbereiding.
Duiven ‘klassiek’ op weduwschap zetten: begin februari koppelen, jongen laten opbrengen en vervolgens na een tiental dagen broeden weer scheiden is vragen om problemen vanaf juni. Vanwege die vijfde pen die (te vroeg) gaat vallen.
Je kunt dat op verschillende wijzen voorkomen:
a. Door aan winterkweek te doen, de duiven vervolgens een tijdje te scheiden en dan weer bijeen te zetten.
b. Door geen jongen te laten azen maar duiven twee keer met eieren te laten komen.
c. Door na winterkweek te scheiden en de duiven niet meer samen te laten.
Ik heb alles geprobeerd en de onder 'a' genoemde methode bevalt me het best.
Voordeel is ook dat het mes aan meerdere kanten snijdt: 
Je hebt van je beste weduwnaars winterjongen, het blijkt een uitstekende manier van voorbereiden op het vliegseizoen met als bijkomend voordeel dat de rui van de slagpennen dus wordt vertraagd.

VERSCHILLEND

Overigens verloopt bij alle duiven de rui niet hetzelfde. Zo stoten verduisterde jongen de eerste pen pas hartje zomer hoewel er altijd wel een is die 'zich niet aan de regels houdt' en eerder ruit. 
Bij weduwnaars zie je die verschillen ook.
Verder lijken fondduiven om een of andere duistere reden trager te ruien. 
Fondvluchten vinden van oudsher later in het seizoen plaats dus hebben fondspelers belang bij traag ruiende duiven. Mogelijk hebben ze in de loop der jaren 'traag ruien' onbewust als criterium gebruikt bij de selectie.

ACHTERVLEUGEL EN STAART

Als de zesde of zevende pen valt begint normaal ook de (gedeeltelijke) rui van de achtervleugel en de staart.
De pennen midden in de staart 'vallen' eerst, dan volgt de rest, twee aan twee naar buiten toe. Met dien verstande dat vreemd genoeg de buitenste staartpennen niet als laatste gestoten worden maar de buitenste op een na.
Of de staart volledig is in geruid zie je dus aan de tweede pen van buiten, is die hernieuwd dan is heel de staart hernieuwd.
De rui van de achtervleugel verloopt soms onregelmatig en ik meen dat sommigen daar te veel belang aan hechten.
Ik heb al veel prima duiven in handen gehad met een slecht ingeruide achtervleugel.
Opvallend groot is zelfs het aantal goede met een 'getekende', scheve, niet volgroeide of te lange eerste pen in de achtervleugel.
Nieuwe pennen en pluimen zijn gemakkelijk van oude te onderscheiden. Die hebben meer glans, zijn helderder.
Soms vertonen meerdere vernieuwde veren of pennen gebreken: Te kort, afgestompt met soms 'streepjes overdwars'.  Dat is meestal een gevolg van:

• Ziektes.

• Onvolledige voeding.

• Een slecht verlopen vlucht.

• Overdadig of verkeerd gebruik van bepaalde medicijnen, met name cortisone of middelen tegen wormen.

DOOR MEDICIJNEN

Berucht was wormmiddel ‘P’ dat een aantal jaren terug op de markt kwam. Als je daarmee tijdens de rui kuurde waren de gevolgen soms rampzalig.
Met Emtryl had je hetzelfde. Dat was prima tegen geel maar ook gevaarlijk omdat de dosis zo nauw lette. Omdat duiven zich om uiteenlopende redenen niet altijd houden aan de hoeveelheid water die ze geacht worden te drinken leverde dat vaak problemen op met de rui.
Emtryl was zelfs gevaarlijk met jongen in het nest. Het gevolg kon zijn slecht ingroeiende of verkleurde, getekende, ongeveer schalie-achtige veren.
Ronidazole (vroeger Ridsol S) mag wel met jongen in het nest.
Defecten in het gevederte verdwijnen meestal na de rui maar een beter liefhebber probeert die te voorkomen.

DE VEREN

Het verenkleed is voornamelijk samengesteld uit keratine (hoornstof van hoorns, nagels enzovoorts) en is erg gemineraliseerd. Het bevat ongeveer vijf procent zwavel en andere mineralen als fluor, zink, calcium, koper enzovoorts.
Ik hecht aan de voeding minder belang dan de meeste behalve in de ruitijd! 
En dat is de tijd (wanneer de temperatuur soms sterk kan dalen) waarin duiven ook nog eens de lichaamstemperatuur op peil moeten houden.
Door het gemis van pluimen kan de 'thermische isolatie' van de duif erg verminderen . Verder moet het op zo korte tijd vernieuwen van zowat het volledige verenpak wel veel van een duif vergen.
Het verklaart waarom de ruitijd zo'n kritieke tijd is, waarom juist dan ziektes allerhande de kop opsteken en dierenartsen overuren maken.
Daarom dat ik er voor ben dan duiven wat hulp te bieden. Het najaar is de enige tijd dat ik ondersteunende producten geef die ik anders niet geef.

HULP

In de ruitijd voer je best gevarieerd met extra kleine zaden om het organisme in voldoende mate te voeden voor de vorming van nieuwe pluimen. Ik geef dan zelfs vitamines. Verder wordt er voor gewaakt dat de duiven niet te vet zijn.
Te vette duiven zijn nergens goed voor. Niet voor de kweek, niet om mee te vliegen en... niet om voorspoedig te ruien.
We mogen ook niet vergeten dat de rui plaatsvindt na het sportseizoen en nadat meestal nog jongen zijn gefokt waardoor het organisme niet anders dan verzwakt kan zijn. Ook biergist is aan te bevelen in de ruitijd. Dat is rijk aan proteďnen, mineralen en B-vitamines en dat zijn juist zaken die ruiende duiven goed kunnen gebruiken.

TOT SLOT

Zoals al gezegd bestaat er verband tussen kweken en ruien.
Ik manipuleer (vertraag) de rui van de slagpennen door in de winter te kweken en vervolgens te scheiden. Wonderlijk ook hoe de Schepper een en ander heeft geregeld.
Een beetje liefhebber ziet dat tijdens de 'grote rui' er een vermindering is van seksuele activiteiten.
Een beetje liefhebber weet ook dat duiven die jongen azen niet ruien.
Dat komt, en nu moet ik even geleerd doen, door prolactine, een hormoon geproduceerd door de hypofyse.
Die stimuleert de vorming van kropmelk (pap) en tegelijkertijd wordt de rui geremd.
Daardoor worden twee zaken die van een duif veel energie vergen van elkaar gescheiden: Het azen van jongen en het vernieuwen van pluimen!
Als je twijfelt aan de gezondheid raadpleeg een gespecialiseerd dierenarts voor de rui. 
Daarmee voorkom je misschien dat je medicijnen moet toedienen tijdens de rui iets wat je zo veel mogelijk moet trachten te vermijden.
Dat je eind november geen duiven kunt koppelen die je in september nog speelde spreekt voor zich. 

A.S.

Alle stukken gepubliseerd door Duiven.net in de rubriek ""A.S. Vertelt" mogen niet vermenigvuldigd worden.
© Ad Schaerlaeckens